قبل از ساختن فانوس‌های دریایی، برای مسیر یابی کشتی‌ها، از آتشدان‌های بزرگی که روی صخره‌ها نصب می‌شد استفاده می‌کردند. افراد به مرور متوجه شدند که برای افزایش دید آتش، باید بناهایی برای تقویت قدرت آتش بسازند و این گونه بود که اولین فانوس‌های دریایی ساخته شدند. برخلاف امروز که فانوس‌های دریایی به عنوان یک نوع اخطار برای جلوگیری از برخورد کشتی‌ها با صخره‌ها استفاده می‌شوند، در گذشته فانوس‌های دریایی در حکم نشانه‌هایی برای ورود کشتی‌ها به یک کانال به کار برده می‌شدند. در ادامه به ۸ مورد از قدیمی ترین فانوس های دریایی جهان اشاره می‌کنیم که بسیاری از آن‌ها تا به امروز نیز به کار خود ادامه داده و مسیر را به کشتی‌های کوچک و بزرگ نشان می‌دهند.
قدیمی ترین فانوس های دریایی جهان
فانوس های دریایی برای قرن ها از سازه های مهم در زندگی بشر بوده‌اند اما امروزه بسیاری از آن صرفا به مکانی تاریخی و تفریحی تبدیل شده‌اند و دیگر آن کارایی اصلی خود را ندارند. در این مقاله قصد داریم که به معرفی قدیمی ترین فانوس های دریایی جهان بپردازیم.
فانوس دریایی بوستون
- سال ساخت: ۱۷۱۶ میلادی
- مکان: ایالت ماساچوست، ایالات متحده آمریکا
- ارتفاع: ۲۷ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
این فانوس، اولین فانوس دریایی بود که در آمریکا بنا گردید و به همین دلیل هم یکی از قدیمی ترین فانوس های دریایی در جهان به شمار می رود. این فانوس برای روشن ماندن آن، تمامی کشتی‌های باری و تجاری که بندر شهر بوستون را ترک می‌کردند، به ازای هر یک تن وزن بار، یک پنی (واحد پول) پرداخت می‌کردند. طی انقلاب آمریکا، در سال ۱۷۷۴ نیروهای بریتانیایی کنترل جزیره را در دست گرفته و با در اختیار داشتن فانوس دریایی، رفت و آمد کشتی به بوستون را ممنوع کردند. در همان سال نیروهای آمریکایی با تخریب فانوس از ورود کشتی‌های نظامی بریتانیا به آب‌های بوستون جلوگیری و عملاً تردد کشتی‌های جنگی در این آب‌ها را مختل کردند.
بیشتر بخوانید: قدیمی ترین سازه های جهان کدام‌ها هستند و در کجا قرار دارند؟
در سال ۱۷۸۳ میلادی هزینه لازم برای تأسیس یک فانوس دریایی جدید تأمین و فانوس از نو ساخته شد. علی‌رغم اینکه عملکرد فانوس در سال ۱۹۹۸ به طور کامل به حالت اتوماتیک درآمد اما گارد ساحلی آمریکا تا به امروز نیز به عنوان خدمه در این فانوس سکونت دارند.
فانوس دریای ادی استون
- سال ساخت: اولین بار در ۱۶۹۸، دومین بار در ۱۷۰۸ سومین بار در ۱۷۵۹ و برج کنونی در سال ۱۸۸۲ میلادی
- مکان: انگلیس
- ارتفاع: برج کنونی ۴۹ متر، برج اول ۱۸ متر، برج دوم ۲۱ متر و برج سوم ۲۲ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
این سازه به عنوان یکی از قدیمی ترین فانوس های دریایی در جهان به لطف سابقه تاریخی که دارد بسیار مشهور است و برج کنونی، چهارمین برجی است که روی صخره ادیستون ساخته می‌شود. دیدن این صخره برای کشتی‌ها ممکن نیست و از آنجایی که یکی از اصلی‌ترین راه‌های دریایی در این ناحیه است، قبل از احداث اولین فانوس چندین کشتی به این صخره برخورد کرده بودند. اولین فانوس دریایی که در وسط اقیانوس ساخته شد، فانوس وینستنلی نام داشت که در سال ۱۶۹۸ میلادی روی همین صخره بنا گردید و بعد از چند سال با برخورد طوفان بزرگ سال ۱۷۰۳، به کلی تخریب شد.
دومین فانوس دریایی در سال ۱۷۰۹ ساخته شد و در یک آتش سوزی در سال ۱۷۵۵ فرو ریخت. برج اسمیتون که در واقع سومین فانوس ساخته شده روی این صخره بود، در سال ۱۷۵۹ بنا گردید که در واقع قدمی مهم برای فانوس سازی در عصر جدید بود و در ساخت آن از بتن استفاده شده بود. فانوس کنونی در کنار بقایای فانوس اسمیتون و در سال ۱۸۸۲ ساخته شده است.
فانوس دریایی کوردوان
- سال ساخت: ۱۶۱۱ میلادی
- مکان: فرانسه
- ارتفاع: ۶۸ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
فانوس کوردوان قدیمی ترین فانوس دریایی کل فرانسه بوده و یکی از قدیمی ترین فانوس های سرتسار جهان به شمار می رود. از نظر ارتفاع، دهمین فانوس با معماری سنتی است. قبل از احداث فانوس در سال ۱۵۸۴ الی ۱۶۱۱ میلادی، از ۸۸۰ سال پیش از میلاد نیز برج‌های کوچکی در این جزیره ساخته شده بودند.
اولین برجی که ساخته شد ۱۵ متر ارتفاع داشت که از کشتی‌هایی که از آن ناحیه عبور می‌کردند ۲ سکه نقره به عنوان هزینه فانوس دریافت می‌کرد. در اواسط قرن ۱۶ به دلیل عدم تعمیر و رسیدگی، فانوس تخریب شده و حمل و نقل و صادرات کالاها از مسیر‌های آبی با مشکل مواجه شده است. برج کنونی توسط طراحان فرانسوی احداث شده که دارای اتاق‌هایی برای سکونت خدمه فانوس است. این مکان در سال ۱۸۵۵ بازسازی شده و در سال ۱۸۶۲ به عنوان یک بنای تاریخی معرفی گردیده است.
فانوس دریایی کوپو
- سال ساخت: ۱۵۳۱ میلادی
- مکان: استونی
- ارتفاع: ۳۶ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
این فانوس جزو معدود سازه‌هایی است که از زمان احداث تا کنون مورد استفاده قرار گرفته است و امروز هم یکی از قدیمی ترین فانوس های دریایی در جهان به حساب می آید. ایده ساخت این فانوس مربوط به سال ۱۴۹۰ است چرا که بخش اعظم صادرات و واردات دریایی که از طریق دریای بالتیک انجام می‌شد، از کنار این فانوس عبور می‌کردند. اتحادیه‌های بازرگانی سال‌ها درخواست کردند که یک فانوس در این ناحیه تأسیس شود تا این که مجوز آن در سال ۱۴۹۹ صادر گردید. بعد از شروع ساخت‌وساز، فرآیند احداث فانوس به دلیل جنگ به تعویق افتاد.
قسمت عمده ساخت بنا طی سال‌های ۱۵۱۴ الی ۱۵۱۹ انجام شد و برای اولین بار، آتش این فانوس در سال ۱۵۳۱ افروخته گردید. امروزه، فانوس کوپو به عنوان یک بنای تاریخی و توریستی، همچنان به کار خود ادامه داده و مسیر حرکت را برای کشتی‌های مختلف مشخص می‌کند.
فانوس دریایی هوک
- سال ساخت: ۱۲۰۱ الی ۱۲۴۰
- مکان: ایرلند
- ارتفاع: ۳۵ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
قبل از آن که فانوس دریایی شهر جنوا (Genoa) ایتالیا در سال ۱۵۴۳ بازسازی شود، فانوس هوک اولین فانوس دریایی بود که از زمان تأسیس تا کنون پابرجا بوده و به کار خود ادامه داده است اما بعد از بازسازی فانوس جنوا، به رتبه دوم نزول کرد. این برج برای اولین بار در قرن ۱۲ میلادی ساخته شد اما به نظر می‌رسد قبل از آن نیز در قرن ۵ میلادی یک برج کوچک در این ناحیه وجود داشته است. این برج توسط ویلیام مارشال بنا شد تا کشتی‌ها بتوانند در کمال امنیت به بندر شهر برسند. کل بنا با استفاده از سنگ آهک‌هایی که از همان نواحی اطراف فانوس گردآوری می‌شد ساخته شده و بنای اصلی هنوز دست نخورده باقی مانده است.
اولین ساکنان این فانوس راهبانی بودند که می‌خواستند از جامعه دوری گزیده و به عبادت بپردازند اما امروزه به لطف پیشرفت‌های عرصه تکنولوژی، چراغ این فانوس از راه دور روشن و خاموش می‌گردد. کل این بنا در سال ۲۰۰۱ به یک بنای توریستی تبدیل شد و هرساله افراد زیادی از آن بازدید می‌کنند.
فانوس دریایی جنوا
- سال ساخت: ساخته شده در سال ۱۱۲۸؛ بازسازی شده در سال ۱۵۴۳
- مکان: ایتالیا
- ارتفاع: ۷۶ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
جنوا یکی از قدیمی ترین فانوس های دریایی در جهان است. این فانوس که افراد محلی آن را «لنتر» می‌نامند، به مدت چندین قرن مسیر رفت و آمد کشتی‌های مختلف را به آن‌ها نشان می‌داده است. برج اصلی چندین بار به دلیل جنگ و نزاع‌هایی که صورت گرفته آسیب دیده و بارها هدف صاعقه قرار گرفته است به صورتی که یکی از ساکنان این فانوس در سال ۱۴۸۱ بر اثر اصابت صاعقه جان خود را از دست داد. فانوس جنوا پنجمین فانوس بلند دنیا بوده و در میان فانوس‌هایی با معماری سنتی، از نظر ارتفاع دومین فانوس دنیا است.
فانوس دریایی برج هرکول
- سال ساخت: دو قرن قبل از میلاد مسیح
- مکان: اسپانیا
- ارتفاع: ۵۷ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
اگرچه فانوس های دریایی باستانی دیگری هم در جهان وجود دارند اما فانوس هرکول به عنوان یکی از قدیمی ترین ها تا به امروز نیز سالم و پابرجا باقی مانده و به کار خود ادامه می‌دهد. زمان دقیق ساخت این فانوس مشخص نیست اما به نظر می‌رسد بعد از ساخت آن در ۲۰۰ سال پیش از میلاد، چندین بار بازسازی شده و در ساخت آن از فانوس اسکندریه (در ادامه به آن اشاره می‌کنیم) الهام گرفته شده باشد.
یک سنگ نوشته در قاعده برج حاکی از آن است که این برج توسط یک سازنده از آمینیوم (پرتغال کنونی) به عنوان پیشکش به خدای جنگ روم ساخته شده است. طی سال‌های ۱۷۸۸ الی ۱۷۹۱ کل برج بازسازی شده و امروزه جزئی از میراث فرهنگی و تاریخی اسپانیا محسوب می‌شود. همچنین یونسکو در سال ۲۰۰۹ این بنا را جزو میراث جهانی معرفی کرد.
فانوس دریایی اسکندریه
- سال ساخت: مابین ۲۸۰ الی ۲۴۷ سال پیش از میلاد
- مکان: مصر
- ارتفاع: ۱۲۰ الی ۱۳۷ متر
- وضعیت کنونی: پابرجا
فانوس اسکندریه به عنوان قدیمی ترین فانوس جهان در نظر گرفته می‌شود. ساخت این فانوس در زمان امپراتوری باستانی مصر، پس از مرگ اسکندر کبیر و اعلام پادشاهی بطلمیوس شروع گردید. کل پروسه ساخت فانوس ۱۲ سال طول کشید و به عنوان نمونه اولیه، به الگویی برای ساخت فانوس‌های دریایی در سال‌ها و قرون آینده مبدل شد.
این فانوس تا مدت مدیدی یکی از عجایب هفت‌گانه به جا مانده از دوران باستانی بود و تا چندین قرن به عنوان مرتفع‌ترین بنای ساخته دست انسان شناخته می‌شد. علی‌رغم این که فانوس تا چندین قرن آسیب چندانی ندیده بود، چندین بار به واسطه زلزله به لرزه در آمد و قسمت‌های از آن تخریب شد. بقایای برج زمانی به طور کلی نابود شد که سلطان قایتبای، از سنگ‌های به جا مانده از فانوس اسکندریه برای ساخت یک قلعه‌ای استفاده کرد که بعداً به ارگ قایتبای شهرت یافت.
