پوکه معدنی انواع مختلفی دارد و هر یک کاربردهای خود را در صنعت ساختمان سازی دارند. پوکه معدنی در واقع نوعی سنگ با ساختاری منحصر به فرد است. نحوه اجرای پوکه یا همان پوکه ریزی با توجه به نوع کاربرد می‌تواند تفاوت باشد. با توجه به اهمیت بالای پوکه ریزی باید اصول و استانداردهایی را رعایت کرد. در این مقاله از بهدی سازه به نحوه اجرای پوکه ریزی و دلیل اجرای آن خواهیم پرداخت.
پوکه چیست؟
قبل از پرداختن به نحوه اجرای پوکه ریزی بد نیست به مفهوم پوکه بپردازیم. پوکه یا به عبارتی پوکه معدنی به لحاظ زمین شناسی نوعی سنگ آذرین یا آتشفشانی است که به دلیل نحوه تشکیل آن، دارای یک ساختار بسیار متخلخل و به اصطلاح کف مانند است. ساختار متخلخل باعث سبک وزن شدن این سنگ و در نتیجه شناور ماندن روی آب می‌شود.
انواع پوکه
پوکه بر اساس نحوه تشکیل به دو دسته پوکه معدنی و پوکه صنعتی تقسیم می‌شود.
پوکه معدنی چیست؟
پوکه‌های معدنی به صورت طبیعی در طبیعت تشکیل و یافت می‌شوند. پوکه معدنی محصول مشترک فوران‌های انفجاری است و معمولاً در قسمت‌های فوقانی گدازه‌های سیلیکونی مناطق ایجاد می‌شود. این سنگ دارای تخلخل بیش از ۸۰ درصد است. این سنگ در سایزهای مختلف برای مصارف مختلف تهیه می‌شود.
چک لیست پیشنهادی: چک لیست عملیات پوکه ریزی کف طبقات و بام
انواع پوکه معدنی بر اساس ترکیب
پوکه معدنی خود به دو نوع پومیس و اسکوریا تقسیم می‌شود. پومیس در واقع همان پوکه معدنی سبک تبریز و بستان آباد است. این ماده معدنی عایق بسیار مناسب صدا و حرارت است به طوری که تا ۷۶۰ درجه سانتی‌گراد هیچ تغییری در شکل و اندازه آن ایجاد نمی‌شود.
درجه سختی بسیار بالا و سبکی وزن آن از خصوصیات بارز این ماده معدنی است که باعث شده در صنعت ساختمان برای تولید بلوک سبک پوکه‌ای و همچنین شیب بندی کف واحدها و پشت‌بام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار باشد.
پوکه معدنی اسکوریا نیز اغلب به رنگ‌های خاکستری تا سیاه دیده می‌شود. پوکه قروه معروف‌ترین نوع اسکوریا است. اسکوریا نسبت به پومیس سنگین‌تر و کیفیت پایین‌تری دارد و صرفاً برای شهرهای نزدیک به قروه به دلیل کاهش هزینه‌های سرسام‌آور حمل‌ونقل از نظر اقتصادی به صرفه است.
انواع پوکه معدنی بر اساس شکل
انواع پوکه معدنی بر اساس شکل و اندازه در چند نوع عدسی، نخودی، بادامی، سیاه و ماسه‌ای خلاصه می‌شود که در ویژگی‌های آن‌ها در جدول زیر خلاصه شده است.
| نوع پوکه معدنی | ویژگی‌ها و کاربرد |
| پوکه معدنی عدسی | این نوع از پوکه‌ها در اندازه‌های ۱۰ تا ۱۵ میلی‌متر و با وزن مخصوص ۵۵۰ تا ۶۰۰ کیلوگرم در بازار موجود هستند. از آن‌ها بیشتر به منظور ساخت مصالح سبک به منظور ساخت دیوار و سقف استفاده می‌شود. |
| پوکه معدنی نخودی | پوکه نخودی از نظر اندازه تفاوت خاصی با پوکه معدنی عدسی ندارد و تنها تفاوت این دو در وزن دانه‌های پوکه نخودی است. پوکه‌های نخودی بسیار سبک‌تر از پوکه‌های عدسی هستند. |
| پوکه معدنی بادامی | پوکه‌های معدنی بادامی نیز شباهت‌های زیادی به دو نوع پوکه معدنی قبلی دارند با این تفاوت که این نوع از پوکه‌های معدنی در اندازه‌های بزرگ‌تر تولید می‌شوند. |
| پوکه معدنی سیاه | پوکه معدنی در اندازه و اشکال مختلفی دیده می‌شود. کاربردهای گسترده‌ای در صنایع مختلفی از جمله ساختمان سازی دارد. |
| پوکه معدنی ماسه‌ای | پوکه معدنی ماسه در اندازه‌های بسیار کوچک‌تر تا ۵ میلی‌متر ساخته می‌شوند و با وزن مخصوص ۸۰۰ تا ۹۰۰ کیلوگرمی دیده می‌شوند. برای ساخت مصالح سبک کاربرد زیادی دارند. |
پوکه صنعتی چیست؟
داستان پوکه‌های صنعتی مقداری متفاوت است. پوکه صنعتی در طبیعت یافت نمی‌شود. از مواد طبیعی استفاده شده و بعد از فرآوری ماده سبک پوکه‌ای تولید می‌شود. این ماده در کارخانه‌های صنعتی تولید می‌شود.
مطلب پیشنهادی: مقایسه فوم بتن با پوکه معدنی، کف سازی با فوم بتن یا پوکه؟
پوکه صنعتی به عنوان سبک دانه رسی منبسط شده در برخی از کارخانه‌های ایران به تولید می‌رسد. پوکه صنعتی در این کارخانه از انبساط خاک رس در کوره‌های گردان با دمای بالای ۱۲۰۰ سانتی‌گراد تهیه می‌شود. پوکه صنعتی به دلیل تولید کارخانه‌ای آن به شکل گرد است.
پوکه ریزی چیست؟
به زبان ساده به عملیات اجرای پوکه، پوکه ریزی گفته می‌شود. پوکه در صنایع مختلف کاربردهای زیادی دارد. در حوزه ساختمان سازی در داخل ایران اغلب به منظور زیرسازی و کف سازی استفاده می‌شود. پوکه‌های معدنی یا صنعتی به دلیل سبک بودن بهترین گزینه به منظور کف سازی هستند.
دلایل اهمیت پوکه ریزی چیست؟
پوکه ریزی به منظور کف سازی دلایل زیادی می‌تواند داشته باشد که اغلب آن‌ها به ساختار متخلخل این ماده بر می‌گردد. در ادامه به اهمیت این عملیات پرداخته شده است.
- سبب افزایش استحکام ساختمان می‌شود.
- عایق سازی ساختمان به وسیله پوکه ریزی انجام می‌گیرد.
- کاهش هزینه‌ها به واسطه هزینه کم خرید و همچنین کاهش مصرف مصالح دیگر
- کاهش چشمگیر وزن ساختمان
- افزایش طول عمر ساختمان
- مقاومت در برابر حوادث طبیعی چون سیل و زلزله
- مقاومت در برابر آتش سوزی
- افزایش چسبندگی مصالح به یکدیگر در حین ساخت‌وساز
نحوه اجرای پوکه ریزی در کف سازی
همان‌طور که در بالا عنوان شد، کف سازی در ساختمان سازی از مهم‌ترین کاربردهای پوکه‌های صنعتی و معدنی است که در زیر به شرح نحوه اجرای این عملیات پرداخته شده است. به طور کلی اجرای پوکه ریزی به دو صورت زیر است.
روش اول اجرای پوکه ریزی
در روش اول پوکه ریزی در کف سازی اول از همه چیز کف اتاق و فضای مورد نظر را طبق اصول مشخص شده، شیب بندی و کروم بندی می‌کنند. در مرحله بعد، مقدار مشخصی از پوکه معدنی و یا صنعتی را در کف کروم بندی شده پخش می‌کنند.
در مرحله بعد به منظور برقراری اتصال محکم و مطمئن میان پوکه، نسبت به فشرده سازی آن‌ها از طریق کوبیدن اقدام می‌کنند. بعد از این اقدام و اطمینان از فشرده شدن کافی، به اجرای ملات ماسه و سیمان روی پوکه‌ها اقدام می‌کنند.
روش دوم اجرای پوکه ریزی
این روش از اجرای پوکه ریزی تفاوت‌ها و شباهت‌هایی با روش اول دارد. در این روش نیز به مانند روش قبلی، اول از همه چیز نسبت به شیب بندی و کروم بندی کف فضای مورد نظر اقدام می‌کنند. تفاوت این دو روش در اعمال پوکه‌ها است.
در روش دوم دانه‌های درشت و ریز پوکه‌های معدنی یا صنعتی با مخلوط سیمان و آب با نسبت مناسب ترکیب می‌شوند که به تشکیل یک ملات منجر می‌شود. در مرحله آخر هم ملات تشکیل شده را در کف کروم بندی شده اعمال می‌کنند.
نکات مهم در پوکه ریزی
همان‌طور که در بخش انواع پوکه معدنی نیز عنوان شد، این مصالح در اندازه و اشکال مختلفی استفاده می‌شوند. یکی از نکات بسیار مهم هنگام استفاده از پوکه، ترکیب نمودن پوکه‌ها با اندازه‌های مختلف است تا دانه‌ها به خوبی در فضای بین یکدیگر قرار گیرند و از نشست آن بعد از گذشت زمان جلوگیری شود.
در هنگام اجرای کف سازی به وسیله پوکه و پوکه ریزی، در صورتی که مصالح مورد استفاده کیفیت پایینی داشته باشند، احتمال نشست کف‌سازی بعد از اتمام کار وجود خواهد داشت. این پدیده می‌تواند باعث شکسته شدن ملات روی آن و حتی آسیب رسیدن به تأسیسات شود.
کنترل تراز کف سازی، کروم بندی و شیب بندی قبل از کشیدن ملات روی پوکه‌ها، اهمیت بسیاری دارد؛ زیرا می‌تواند موجب از بین رفتن فضای لازم جهت اجرای نازک کاری کف و یا حتی نیاز به ملات زیاد برای اجرای آن شود.
شیب بندی با استفاده از پوکه چگونه است؟
به منظور شیب بندی و کف سازی بین طبقات ساختمان بهتر است از پوکه معدنی‌های با اندازه ۱۰ الی ۲۰ میلی‌متر با نام پوکه معدنی نخودی یا به عبارتی دیگر فندقی استفاده کرد.
پوکه فندقی (نخودی) به دلیل اندازه کوچک‌تری که دارد در مقایسه به پوکه معدنی بادامی آسیب کمتری به تأسیسات مکانیکی و برقی وارد می‌کند. دلیل این موضوع هم این است که اندازه پوکه معدنی نخودی عایق بسیار خوبی در زمینه انتقال حرارت است که مانع نفوذ گرما و سرما از طریق سقف و از طرفی هم مانع هدر رفت انرژی ساختمان می‌شود.
عمق پوکه ریزی با انواع مختلف پوکه چقدر باید باشد؟
ضخامت یا عمق لایه پوکه ریزی با توجه به انواع مختلف پوکه با در نظر گرفتن اندازه‌های متنوعی که دارند باید متفاوت باشد که جزئیات بیشتر آن در جدول زیر آمده است.
| نوع پوکه | عمق |
| پوکه عدسی | برای شیب بندی و کف سازی زیر ۵ سانتی‌متر |
| پوکه نخودی | برای شیب بندی و کف سازی تا ۷ سانتی‌متر |
| پوکه بادامی | برای شیب بندی و کف سازی بالای ۱۰ سانتی‌متر |
سخن آخر
پوکه ریزی به منظور کف سازی در صنعت ساختمان استفاده می‌شود. انواع مختلفی از پوکه‌های معدنی و صنعتی در اجرای پوکه ریزی استفاده می‌شود که هر یک تأثیرات خود را بر نحوه اجرای این عملیات می‌گذارند. در این مقاله به نحوه اجرای پوکه ریزی و نکات مهم در اجرای آن پرداخته شد.
