موزاییک یکی از کفپوش‌های مقاوم در برابر سرما، گرما، مواد شیمیایی و … است که برای بخش‌هایی که در معرض فضای باز، پارکینگ‌ها، پشت‌بام‌ها، حیاط و … بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرد. البته درگذشته کفپوش فضاهای داخلی خانه‌ها نیز از موزاییک بود که بعداً با موکت پوشانده می‌شد ولی امروزه از این کفپوش برای فضاهای داخلی استفاده نمی‌شود. در این مقاله از بهدی سازه به تهیه و اجرای ملات موزاییک کاری و دوغاب موزاییک آشنا شوید.
انواع ملات ساختمانی
به‌طورکلی ملات‌های ساختمانی از نظر جنبه‌های استفاده‌ای که دارند به دو دسته ملات‌های بنایی و ملات‌های اندود کاری تقسیم بندی می‌شوند. ملات‌های بنایی آن دسته از ملات‌های ساختمانی هستند که وظیفه پخش و انتقال نیرو را در ساختمان انجام می‌دهند. معمول‌ترین انواع ملات‌های بنایی، ملات ماسه سیمان، ملات ماسه آهک و ملات باتارد است.
از سوی دیگر از ملات‌های اندود کاری ایجاد سطوح صاف، سطوح شیب‌دار و یا تزئینات ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. ملات ماسه سیمان، ملات گچ، ملات گچ‌وخاک، ملات کاه‌گل، ملات موزاییک، ملات خاک‌سنگ و سیمان، ملات پودر سنگ و سیمان، ملات پودر سنگ-خاک‌سنگ و ملات سیمان از متداول‌ترین انواع ملات‌های ساختمانی اندودکاری هستند.
نکته
دوغاب آهک با شیره آهک تفاوت دارد. شیره آهک برای تهیه ملات باتارد و یا ملات ماسه آهک مورد استفاده قرار می‌گیرد و بیشتر در حجم‌های زیاد و با مشخصات استاندارد شده تهیه می‌شود. درحالی‌که دوغاب آهک را برای اندودهای استثنایی و به‌طور خیلی محدود مورد استفاده قرار می‌دهند به همین جهت در حجم‌های بسیار کم درست می‌شود.
روش ساخت انواع ملات ساختمانی
ملات‌های ساختمانی را می‌توان با مخلوط کُن‌های مکانیکی و یا با دست تهیه کرد. استفاده از مخلوط کُن‌های مکانیکی هنگامی اقتصادی است که حجم کار بسیار زیاد باشد و ملات‌ها پس از ساخته شدن بلافاصله مصرف شوند؛ اما بر اساس تجربه به دست آمده، چنین حالتی کمتر پیش می‌آید و معمولاً کارها به نحوی است که استفاده از مخلوط کُن مکانیکی مقرون به صرفه نیست؛ بنابراین ساخت ملات‌ها عملاً بیشتر به وسیله دست صورت می‌گیرد و از این نظر برای آنالیز قیمت‌ها نیز ساخت ملات به وسیله دست ملاک عمل قرار می‌گیرد.
بیشتر بخوانید: نحوه موزاییک کاری پشت بام چگونه باشد که دچار دردسر نشویم!
انواع ملات موزاییک کاری
به طورکلی برای ملات موزاییک کاری از ملات‌های مختلفی با توجه به زیر کار محل موزاییک کاری استفاده می‌شود. ملات ماسه آهک، ملات باتارد و ملات ماسه و سیمان از جمله ملات‌هایی هستند که در موزاییک کاری استفاده می‌شود. در ادامه به نحوه تهیه آن‌ها اشاره شده است.
ملات ماسه و آهک
از مخلوط کردن ماسه ریز دانه (۵ میلی‌متر) و شیره آهک به مقدار ۱۷۵ تا ۲۰۰ کیلوگرم در مترمکعب، ملات مقاومی ساخته می‌شود که می‌توان از آن برای ملات زیر موزاییک استفاده کرد. چون ملات ماسه آهک مانند ملات ماسه و سیمان تاب و مقاومت ندارد، لذا در فرش موزاییک از آن کمتر استفاده می‌شود.
ملات باتارد
این ملات از مخلوط ماسه با دانه‌بندی ریز به اضافه شیره آهک به اندازه ۱۰۰ کیلوگرم و ۱۵۰ کیلوگرم سیمان در مترمکعب ساخته می‌شود.
ملات ماسه و سیمان
از مخلوط کردن ماسه دانه‌بندی شده و سیمان با عیار ۳۰۰ کیلوگرم در مترمکعب، ملات با مقاومت و تاب زیاد ساخته می‌شود که مصرف آن در فرش کردن موزاییک سبب زیاد شدن دوام موزاییک فرش می‌شود.
محل تهیه ملات‌ها
ملات‌های ساختمانی را بسته به حجم کار و مشخصات ملات از نظر سرعت گیرش به دو محل پای کار و در خارج از ساختمان می‌سازند. ملات گچ، ملات گچ‌وخاک و دوغاب گچ را به علت سرعت گیرش زیاد و دوغاب ماسه سیمان، دوغاب سیمان و دوغاب خاک‌سنگ، دوغاب آهک و … را به دلیل اینکه در حجم‌های کم ساخته می‌شوند، در پای کار می‌سازند. به جز ملات‌های ذکر شده، بقیه ملات‌های ساختمانی بسته به مقدار مصرف در حجم‌های مختلف و در خارج از ساختمان تهیه می‌شود و سپس به پای کار حمل می‌شود که ملات موزاییک کاری نیز از این دسته است.
نحوه اجرای موزاییک کاری
موزاییک کاری به طورکلی در مراحل زیر سازی، دلیل گذاری، فرش موزاییک و دوغاب ریزی انجام می‌شود که در ادامه مفصلاً توضیحاتی در رابطه با آن‌ها ارائه شده است.
زير سازى موزاييك
فرش موزاييك، در هر نوع زمين (خشك، نيمه خشك و مرطوب) يا در هر طبقه را نمی‌توان مستقيماً روى خاك يا عايق كارى انجام داد. برای اجرای موزاییک روی سطوح باید زیرسازی مناسب آن صورت گیرد که در ادامه به آن اشاره شده است.
كف سازى در زمین‌های خشك
- صاف و متراكم كردن سطح كف سازى
- ريختن يك لايه بتن با عيار ۲۰۰ كيلوگرم سيمان در مترمكعب بتن به ضخامت ۱۰ سانتی‌متر و متراكم و صاف کردن سطح فوقانى بتن با استفاده از تخته ماله
- اجراى پوشش نهايى به دو صورت بتنى و با استفاده از ملات ماسه سيمان موزاييك کاری سپس اجرای موزاییک کاری
كف سازى در زمین‌هایی كه داراى رطوبت کم (زمین‌های نيمه خشك)
- براى كف سازى اين گونه زمین‌ها (زير زمین‌ها) شامل كوبيدن خاك زيرين (زمين طبيعى) است تا تراكم آن به ۸۵ تا ۹۰ درصد برسد.
- پخش كردن قلوه سنگ درشت (سنگ رودخانه‌ای) به ضخامت حداقل ۲۵ سانتی‌متر براى به وجود آوردن سطحى تقریباً صاف و پر شدن فواصل بين قلوه سنگ‌ها با شن ريز تا تقریباً يك سانتی‌متر روى قلوه سنگ‌ها را بپوشاند.
- ريختن بتن با عيار ۲۰۰ كيلوگرم سيمان در مترمكعب بتن به ضخامت ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر و صاف كردن آن با استفاده از تخته ماله
- اجراى ملات ماسه و سيمان با عيار ۳۵۰ كيلوگرم سيمان در مترمكعب ملات جهت اجراى پوشش نهايى
- فرش كردن كف با موزاييك و يا سنگ فرشى و … كه به عنوان پوشش نهايى كف است.
كف سازى در زمین‌های مرطوب
- در اين گونه زمین‌ها به دليل وجود رطوبت زياد، قلوه سنگ‌ها به تنهايى نمی‌توانند از نفوذ رطوبت جلوگيرى نمايند و لازم است از عايق رطوبتى هم استفاده شود. جهت كف سازى در اين گونه زمین‌ها مراحل زير را به ترتيب انجام می‌دهند.
- كوبيدن خاك زيرين (زمين طبيعى) تا تراكم آن به ۸۵ تا ۹۰ درصد برسد.
- پخش كردن قلوه سنگ درشت (سنگ رودخانه‌ای) به ضخامت حداقل ۲۵ سانتی‌متر براى به وجود آوردن سطحى تقریباً صاف و پر شدن فواصل
- بين آن‌ها (قلوه سنگ‌ها)، شن ريز روى تمام سطح ريخته می‌شود تا تقریباً يك سانتی‌متر روى قلوه سنگ‌ها را بپوشاند.
- ريختن بتن با عيار ۲۰۰ كيلوگرم سيمان در مترمكعب بتن به ضخامت ۷ تا ۱۰ سانتی‌متر و ويبره صاف كردن آن با استفاده از تخته ماله.
- اجراى ملات ماسه و سيمان ليسه‌اى ۱ با عيار ۳۵۰ كيلوگرم سيمان در مترمكعب ملات به ضخامت حداقل يك سانتی‌متر جهت فراهم کردن بستری برای عايق كارى
- اجراى قير و گونى (قير گونى يك لايه- دو لايه قير و يك لايه گونى، قير و گونى يك لايه نام دارد) یا ایزوگام بر روى ملات ماسه و سيمان ليسه‌اى (از مخلوط كردن ماسه نرم و سيمان با عيار ۳۰۰ تا ۳۵۰ كيلوگرم در مترمكعب، ملات ماسه و سيمان ليسه‌اى به دست مى‌آيد)
- اجراى ملات ماسه و سيمان ليسه‌اى با عيار ۳۵۰ كيلوگرم سيمان در مترمكعب ملات به ضخامت حداقل يك سانتی‌متر جهت محافظت از عايق كارى
- پهن كردن ملات ماسه و سيمان با عيار ۳۵۰ كيلوگرم سيمان در مترمكعب ملات براى اجراى پوشش نهايى كف
- فرش موزاييك و يا سنگ فرشى كف به عنوان پوشش نهايى كف
دليل گذارى فرش موزاييك
به نوارهايى از موزاييك كه در کناره‌های محل فرش كردن موزاييك انجام می‌شود، دليل موزاييك و عمل صورت گرفته را، دليل گذارى می‌گویند. موزاييك فرش كردن بقیه كف ملات بين دو دليل به صورت تخت و بلندتر از سطح زير موزاييك دليل (به اندازه ۵ میلی‌متر) پخش می‌شود. سپس ريسمان كشى بين دو دليل انجام می‌شود و موزاييك فرش با رعايت درز لازم (۵ میلی‌متر) در راستاى ريسمان كار قرار گرفته و با استفاده از تخماق كوبيده شده و نصب می‌شود.
اجرای دوغاب
پس از پايان يافتن فرش موزاييك بعد از ۱۲ ساعت، دوغاب ماسه سيمانى با نسبت چهار پيمانه ماسه ريز دانه و يك پيمانه سيمان تهیه شده و بر روى سطح موزاييك فرش می‌ریزند و با تيغه لاستيكى و يا جارو كشيدن، دوغاب را بين درزها و بندهاى موزاييك هدايت می‌کنند تا پر شود. گرد سنگ، خاک‌سنگ و سيمان را به نسبت مساوی به طور خشك مخلوط كرده و بر روى دوغابى كه لاى درزها رفته پاشيده و با پارچه‌ای سطح موزاییک‌ها را تميز می‌کنند.
نكات مهم
- ملات ماسه سيمان مصرفى براى موزاييك كارى بايد كم آب باشد.
- ضخامت ملات بستگى به كف تمام شده موزاييك از خط تراز و شيب موزاييك كارى دارد.
- حداقل ملات زير موزاييك ۲ سانتی‌متر است.
سخن آخر
ملات موزاییک کاری همانطور که مشاهده شد به روش‌های مختلف و با توجه به نوع زیر کار آن تهیه و اجرا می‌شود و پس از اجرای موزاییک کاری، دوغاب نهایی برای گیرش موزاییک‌ها به هم اجرا می‌شود. نظرات و پرسش‌های خود را با ما در میان بگذارید.
