فضای سبز چیست؟ ۷ دلیل اساسی ایجاد فضای سبز و انواع آن

مردم در میان دود اگزوز خودروها و ساختمان‌های سنگی بی‌هویتِ شهر گرفتار شده‌اند و به سختی می‌توانند از تنگای زندگی مدرن شهری بیرون آیند. همه آن‌ها به دنبال روزنه‌ای هستند به بیرون، جایی به نام «فضای سبز» که در آن با درختان، گیاهان، چمن‌زار و بوی خوش گل‌ها، روزگار سَر کنند.

بسیاری از شهرها برای دوری از شلوغی و آلودگی شروع به گسترش فضای سبز کرده‌اند، زیرا به خوبی فهمیده‌اند که چطور ساختمان‌سازی بی‌رویه در حال بلعیدن آسایش و سلامتی انسان‌ها است. به همین منظور ما در این مقاله درباره محیط‌های سبز و اهمیت ساخت آن‌ها صحبت می‌کنیم؛ با بهدی سازه همراه باشید.

فضای سبز چیست؟

هر محیط گیاهی یا آبی در یک منطقه شهری یا مجاور آن را فضای سبز می‌گویند. فضاهای سبز شامل گياهان، ويژگی‌های آب و ساير انواع محيط‌های طبيعی است. بیشتر فضاهای باز شهری همان فضاهای سبز هستند، اما گاهی اوقات انواع دیگری از فضاهای باز را نیز شامل می‌شوند.

محیط‌های سبز می‌توانند یک مرکز تفریحی، فرهنگی و اجتماعی گسترده با زیستگاه‌های متنوع و غنی از گونه‌های گیاهانی و حیوانی را فراهم کنند. اصطلاح «جنگل شهری» اغلب برای توصیف فضای سبز استفاده می‌شود که تمام مزایای محیط طبیعی را به قلب جوامع شهری می‌آورد.

چشم انداز فضاهای باز شهری می‌تواند از زمین‌های بازی گرفته تا محیط‌های بسیار حفاظت شده تا مناظر نسبتاً طبیعی گسترش یابند. فضاهای سبز شهری برای عموم مردم آزاد هستند و فرد یا گروهی حق مالکیت بر آن‌ها را ندارد. سیاست‌های ایجاد فضای سبز شهری برای احیای مجدد جوامع، کاهش بار مالی مراقبت‌های بهداشتی و افزایش کیفیت زندگی بسیار مهم است.

مطلب پیشنهادی: طراحی فضای سبز ویلا چه اصول و استانداردهایی دارد + نحوه اجرا

مردم هر زمان که فرصتی پیش بیایند، باید با طبیعت تعامل کنند. چیزی به اندازه یک وقفه پنج تا ده دقیقه‌ای در طول روز می‌تواند باعث بهبود رفاه و ارتباط جمعی و دوستانه شود.

اهمیت ساخت فضای سبز

در حال حاضر، دسترسی به فضاهای سبز جهانی نیست! پس چه چیزی بیشتر از این می‌تواند محرک نابرابری در جوامع ما باشد. مطالعات نشان دادند که رابطه‌ای بین نابرابری درآمد، دسترسی به فضای سبز و امید به زندگی وجود دارد.

این مطالعه نشان داد که در مناطق روستایی که دسترسی زیادی به فضای سبز وجود دارد، امید به زندگی برای کسانی که بیشترین و کمترین درآمد را دارند تقریباً یکسان است. با این حال، در محیط‌های شهری، شکاف در امید به زندگی سرسام‌آور بود. انتظار می‌رود افراد با کمترین درآمد که در شهرها سکونت گزیده‌اند، ۱۰ سال کمتر از افرادی که دارای بیشترین درآمد هستند زندگی کنند.

افراد ثروتمند اغلب در محیط‌های سرسبز و خوش آب و هوا زندگی می‌کنند، در حالی که فقیرترین افراد اغلب در مناطقی با جمعیت زیاد و انبوه ساختمان‌های متراکم زندگی می‌کنند. فقط کافی است به تهران نگاهی کنید، بالای شهر مملو از مناطق سرسبز است، ولی در پایین شهر تنها می‌توان انبوهی از ساختمان‌های قد و نیم قد را مشاهده کرد.

بنابراین، هرچه در یک محور افزایش دسترسی به فضاهای سبز حرکت کنیم، اختلاف امید به زندگی کاهش می‌یابد. اما فقط با ایجاد فضای سبز در مناطق فقیرنشین نمی‌توان مشکل را حل کرد. این کار به سادگی ایجاد فضاهای سبز در مناطق خاص نیست. وضعیتی که در حال حاضر داریم این است که مناطق شهری با کیفیت بالا و دسترسی خوب به طبیعت، برای زندگی در آن‌ها اغلب گران‌تر هستند!

آنچه اتفاق می‌افتد این است که فضای سبز ایجاد می‌شود، اما ناگهان آن مناطق برای زندگی مطلوب شناخته می‌شوند و سپس هزینه‌ مسکن افزایش می‌یابد. آنچه ما نیاز داریم این است که تلاش شود تا تشخیص دهیم که فضای سبز برای همه حیاتی است و همه باید سود آن را احساس کنند. پارک‌ها باید فضاهای دموکراتیک باشند که به راحتی در دسترس قرار گیرند، جایی که می‌توان بدون فشار برای صرف هزینه به آنجا رفت و با افراد از هر طیف زندگی در جامعه خود ملاقات کرد.

هدف از اجرای فضای سبز

فضاهای سبز به دلیل اهداف زیر ساخته می‌شوند:

تنوع زیستی بیشتر

گسترش فضاهای سبز به ایجاد لایه جدیدی از تنوع زیستی شهری کمک می‌کند. وجود این لایه جدید با گیاهانی که زیستگاه و غذایی برای گونه‌ها ایجاد می‌کنند، تأثیر مستقیمی بر تولید محیط‌های طبیعی بکر و متنوع دارد که برای بهبود کیفیت زندگی و رفاه در شهرهای امروزی ضروری است.

کاهش آلودگی هوا

یکی از رایج‌ترین مشکلات شهرهای ما افزایش دوره‌های آلودگی است. گیاهانی که در محیط‌های شهری قرار دارند به عنوان فیلتر برای مضرترین آلاینده‌های هوا عمل می‌کنند. به عنوان مثال، یک مترمربع فضای سبز می‌تواند تا ۲۰۰ گرم در سال ذرات کوچک آلوده را که برای سلامتی مضر هستند را از بین ببرد.

بهبود در مدیریت آب شهر

آب باران را می‌توان در شهرها حفظ کرد و رطوبت را افزایش داد. فضاهای سبز می‌توانند آب باران را جذب کنند و رواناب را کاهش دهند که به خودی خود باعث جلوگیری از فروپاشی سیستم‌های فاضلاب شهری شوند.

کاهش اثرات گرم شدن کره زمین

افزایش دما، افزایش باران‌های شدید، امواج گرما و گسترش بیماری از پیامدهای گرم شدن کره زمین در شهرها است. ایجاد یک اکوسیستم سبز شهری جدید این عواقب را که مستقیماً بر سلامتی و رفاه شهروندان کاهش می‌دهد.

بهبود عایق حرارتی ساختمان‌ها

ساخت فضای سبز در محیط‌های شهری، باعث عایق‌بندی هوا می‌شود که منجر به سرد شدن هوا در ماه تابستان و گرم شدن در ماه‌های سردتر سال می‌شود. مصرف انرژی را می‌توان تا ۲۵ درصد در تابستان و تا ۱۰ درصد در زمستان کاهش داد.

راحتی اقلیمی و صوتی بیشتر

یکی از شرایط متداول در مناطق شهری، جزیره گرمایی است. این پدیده حرارتی باعث افزایش دما در مناطقی می‌شود که ساختمان‌های زیادی دارند و شهر مملو از اتومبیل‌ها، چراغ‌ها، آسفالت و سیمان است. وجود فضاهای سبز در برنامه‌ریزی شهری به جلوگیری از این پدیده کمک می‌کند و دمای شهر را به طور متوسط ​​یک درجه کاهش می‌دهد.

بهبود کیفیت زندگی

فضای سبز در محیط شهری ارتباط ما با طبیعت را تقویت می‌کند و در نتیجه می‌تواند جامعه را به سمت رفاه بهتر انسان سوق دهد. مطالعات متعدد اثرات مفید محیط‌های سبز بر روی افراد مانند کاهش استرس، کاهش بیماری‌های تنفسی، قلبی عروقی و بهبود تمرکز را نشان می‌دهد. به همین ترتیب، استفاده از فضاهای سبز در تمام مناطق شهری ابزاری قدرتمند برای افزایش کیفیت زندگی است.

انواع فضای سبز شهری

انواع فضاهای سبز به شرح زیر هستند:

جنگلی عمومی (پارک جنگلی)

جنگلی عمومی چیزی فراتر از یک فضای سبز حاشیه‌ای جذاب و کوچک شهری است. این فضا مجموعه‌ای از مزایای اجتماعی، اقتصادی و زیست محیطی را به همراه دارد. با بهبود جذابیت شهر و جامعه، جنگل‌های عمومی همچنین مکانی برای تفریح و استفاده از طبیعت بکر را فراهم می‌کنند.

چشم اندازهای گیاهی زیبا با ترکیبی از علفزارها و درختان جنگلی عمومی، همان چیزی هستند که یک شهر شلوغ نیاز دارد. یک نمونه از فضای جنگلی عمومی، پارک جنگلی چیتگر در غرب تهران است.

روف گاردن یا بام سبز

روف گاردن نوعی از فضای سبز است که بر روی سقف ساختمان‌ها اجرا می‌شود. بام سبز به گونه‌ای طراحی شده است مزایای زیادی به شرح زیر دارد:

• به حفظ انرژی کمک می‌کند.
• طول عمر بام را افزایش می‌دهد.
• امکان زهکشی شهری پایدار (سیلاب را کاهش می‌دهد) را فراهم می‌کند.
• کیفیت هوا را بهبود می‌بخشد.
• به کاهش صدا کمک می‌کند.

مطلب پیشنهادی: مبلمان روف گاردن چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد و انواع آن

روف گاردن به اشکال و انواع مختلفی اعم از فشرده، گسترده و متنوع زیستی دسته‌بندی می‌شوند.

فضای سبز اطراف ساختمان‌ها

محیط‌های سرسبز اطراف ساختمان نوعی از شهرسازی هستند که تعداد بلوک ساختمانی توسط فضای سبز در اطراف احاطه شده است. این مناطق باید به گونه‌ای طراحی شوند که شامل زیرساخت‌های متنوع مانند کاشت درختان، اشکال زیبا آبی (آب نما یا فواره)، چمن‌زار، و سیستم‌های زهکشی پایدار شهری باشند. فضای سبز اطراف ساختمان‌ها می‌تواند مزایای زیادی را به همراه داشته باشد:

• کاشت درختان در کنار ساختمان‌ها باعث ایجاد سایه شده و به خنک‌سازی هوا کمک می‌کند. از این طریق نیاز به تهویه هوا در ماه‌های تابستان را کاهش می‌دهد.
• ایجاد فضاهای سبز زیبا و دل‌انگیز می‌تواند مردم را به شرکت در تفریحات و ورزش‌های مختلف تشویق کند و از این طریق باعث بهبود سلامتی و رفاه شود.
• دیدن محیط‌های سرسبز از داخل ساختمان به بیرون باعث بهبود تمرکز و بهره وری در کار می‌شود.
• ایجاد این فضا باعث افزایش سرمایه‌گذاری و جذب شرکت‌ها شده که منجر به بازآفرینی اقتصادی مناطق محروم یا فراموش شده می‌شود.

درختان خیابانی

کاشت درخت در مناطق شهری دارای مزایای زیست محیطی، اجتماعی و اکولوژیکی است. درختانی که در امتداد خیابان‌ها کاشته می‌شود می‌توانند:

• اثرات خنک‌کنندگی را به دلیل ایحاد سایه ارائه دهند.
• به دلیل تولید اکسیژن و جذب آلاینده‌های منتقل در هوا مانند هیدروکربن‌های معطر چند حلقه‌ای (PAHs) کرده و به بهبود کیفیت هوا کمک می‌کنند.
• زیبایی و کیفیت مکان را بهبود می‌بخشند.
• به بهبود سلامت و رفاه انسان کمک می‌کند.
• تنوع زیستی را به دلیل تأمین زیستگاه تشویق می‌کند.

مزایای غیرمستقیم دیگر شامل کاهش مصرف انرژی ساختمان‌ها به دلیل کاهش نیاز به تهویه هوا در تابستان است. گونه‌های درختی که برای مناطق شهری انتخاب می‌شوند باید متناسب با نیازها و خصوصیات شهری باشند.

پارک‌ها و باغ‌های شهری

تخمین زده می‌شود که هر ساله بیش از نیمی از مردم ایران، بیش از یک بار در هفته از فضای سبز شهری بازدید می‌کنند و ۹۰ درصد از جمعیت کشور موافق هستند که کیفیت چنین فضاهایی به طور مستقیم بر کیفیت زندگی آن‌ها تأثیر می‌گذارد.

پارک‌ها و باغ‌های شهری بدون توجه به منشأ قومی، سن و جنسیت برای همه آزاد است. آن‌ها محلی برای تفریح و اوقات فراغت هستند و به یک مکان هویت می‌بخشند. همچنین، این فضاها یک شکل دموکراتیک برای شهروندان و جامعه هستند (آزادی استفاده برای همه).

پارک‌ها و باغ‌های شهری یکی از اجزای مهم زندگی روزمره در شهرها است. بنابراین طراحی آن‌ها شایسته بررسی دقیق و نگهداری آن‌ها نیز شایسته سرمایه‌گذاری است. از این رو، باید طبق ضوابط و استاندارهای شهرسازی اجرا شوند.

کلام آخر

گسترش یک اکوسیستم سبز شهری می‌تواند راه‌حلی برای چالش‌های زیست محیطی شهرهای امروزی باشد که برای بهبود کیفیت زندگی ساکنان آن‌ها باید به سمت سیستم‌های شهری سبزتر پیش روند. هر چه بیشتر شهرها متعهد به نوآوری در فضای سبز می‌شوند، مزایای زیاد را احساس خواهند کرد. گسترش فضاهای سبز در شهرها باید به یک اجبار تبدیل شود، اما آیا ساخت و ساز بی‌رویه و عدم توجه به ماهیت اصلی زندگی، می‌تواند این مسیر را در آینده میسر سازد؟