در پروژه‌های ساختمانی عملیات‌های مختلفی به اجرا در می‌آیند که هر یک به نحوی تاثیر خود را بر هزینه‌ها و روند اجرای پروژه می‌گذارند. تجهیز و برچیدن کارگاه نیز از جمله پارامترهای مهم و تاثیر گذار هستند. تجهیز کارگاه می‌تواند تأثیرات مستقیم و غیرمستقیم قابل توجهی را بر روند پیشرفت پروژه‌های عمرانی کوچک و بزرگ بگذارد. از این رو با توجه به اهمیتی که این موضوع دارد در این مقاله از بهدی سازه قصد داریم که به بررسی جنبه‌های مختلف تجهیز کارگاه بپردازیم.
تعریف تجهیز کارگاه بر اساس شرایط عمومی پیمان
تجهیز کارگاه در شرایط عمومی پیمان به این صورت تعریف شده است، «تجهیز کارگاه، عبارت است از عملیات، اقدام‌ها و تدارکاتی که باید به صورت موقت برای دوره اجرا انجام شود؛ تا آغاز کردن و انجام دادن عملیات موضوع پیمان، طبق اسناد و مدارک پیمان، میسر شود».
تجهیز کارگاه به طور مستقیم و غیرمستقیم بر توانایی‌های نیروی انسانی و بهره‌وری و اثربخشی منابع مورد نیاز پروژه تاثیر بالقوه‌ای اعمال می‌کند. یک تجهیز خوب می‌تواند یک فرآیند خوب را هدایت کند و یک تجهیز بد، آشفتگی، روزمرگی و هدر دادن منابع موجود در کارگاه را موجب شود.
ضریب تجهیز کارگاه چقدر است؟
در تجزیه و تحلیل بها، کوچک‌ترین تا بزرگ‌ترین فاکتورهای تاثیر گذار بر اجرای عملیات‌های مختلف از جمله مصالح و تجهیزات مورد نیاز مانند بیل، سیمان، شن و ماسه در نظر گرفته می‌شود اما برخی از اقدامات و عملیات‌هایی که در کارگاه ساختمانی و در پروژه‌ها صورت می‌گیرند را نمی‌توان مشمول کارهای اصلی کرد ولی معمولاً هزینه‌هایی را تحمیل می‌کنند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت.
بیشتر بخوانید: سرپرست کارگاه ساختمانی کیست و چه وظایف و مسئولیت هایی دارد؟
هزینه‌های استقرار کارکنان یا رفت‌وآمد، هزینه‌های تجهیز آشپزخانه و غذا، فراهم کردن تجهیزات ایمنی، تجهیز دفاتر و ساختمان‌های مختلف از جمله این هزینه‌ها بوده که با هزینه‌های بالاسری کار کاملاً متفاوت هستند. برای جبران این هزینه‌ها، ضریب تجهیز و برچیدن کارگاه در نظر گرفته می‌شود. این ضریب پس از اعمال ضریب پیشنهادی پیمانکار، اعمال می‌شود. بسته به نوع قرارداد و توافق، مقدار این ضریب از ۴ تا ۶ درصد تغییر می‌کند. ضریب تجهیز و برچیدن در متن قرارداد صراحتاً ذکر می‌شود.
تجهیز کارگاه شامل چه بخش‌هایی می‌شود؟
تجهیز کارگاه بسته به پروژه، شامل بخش‌های مختلفی می‌شود که در زیر به مهم‌ترین آن‌ها اشاره شده است.
- ساختمان مدیریت
- ساختمان دفتر فنی
- ساختمان اداری
- ساختمان پشتیبانی
- سالن‌های غذاخوری
- ساختمان نگهبانی
- آتش‌نشانی
- ساختمان‌های مسکونی کارگران و مهندسان
- رختکن
- سرویس‌های بهداشتی
- اماکن ورزشی
- پارکینگ‌ها
- انبارهای سرپوشیده و روباز
- تأسیسات الکتریکی و مکانیکی
- مخازن ذخیره‌سازی سوخت
- مخازن ذخیره آب
- محوطه‌سازی
- حمل ماشین‌آلات
- جایگاه توقف گاه ماشین‌آلات
- جایگاه‌های استقرار ماشین‌آلات تولید مصالح
- بیمه کارگاه
- تأمین راه‌های سرویس، دسترسی و ارتباطی
بیشتر بخوانید: تجهیز کارگاه ساختمانی، اول طراحی بعد اجرا
در تجهیز کارگاه چه نکات اجرایی را باید مد نظر داشت؟
همان‌طور که در بالا نیز عنوان شد، تجهیز کارگاه شامل عملیات‌های مختلفی می‌شود. برای بهبود سطح ایمنی کارگاه در اجرای این عملیات‌ها باید نکات زیر را مد نظر داشت.
- به منظور بهبود سطح ایمنی و پیشگیری از تردد افراد متفرقه لازم است کل محوطه کارگاه با استفاده از دیوار یا فنس‌کشی با ارتفاع مناسب و سیم خاردار محصور گردد.
- ساختمان و اتاق نگهبانی در محوطه ورودی کارگاه برای کنترل ورود و خروج افراد و مصالح وارده احداث گردد.
- به منظور بهبود سطح ایمنی، در صورت لزوم محوطه کارگاه به دوربین‌های مداربسته با دید کافی مجهز شود.
- روشنایی و نورپردازی به منظور بهبود سطح ایمنی و تخلیه احتمالی بار شب در محوطه کارگاه تأمین شود.
- نقشه تجهیز با توجه به پیشرفت آتی کار و حجم منابع، مصالح، ماشین‌آلات و نیروی انسانی صورت گرفته تا از تغییرات مکرر و دوباره‌کاری‌های احتمالی پیشگیری شود.
- محل استقرار تجهیزات و ابنیه مورد نیاز، دسترسی‌ها و ارتباطات نسبت به هم در پلان تجهیز در نظر گرفته شود.
- از احداث اتاق‌های کارگری در نزدیکی محل گودبرداری یا در محل‌های با ریسک بالا پرهیز شود.
- جانمایی اتاق‌ها ترجیحاً به نحوی انجام شود که قابلیت استفاده از نور و تهویه طبیعی فراهم گردد.
- اتاق‌های قسمت مدیریت، کارکنان، انبار و… باید از بخش کارگری جدا باشد.
- حتی‌المقدور مسئله اشراف اتاق‌های مدیریت به محوطه کارگاه در عین رعایت فاصله به منظور کاهش آلودگی صوتی و ایمنی مناسب مورد توجه قرار گیرد.
- احداث حمام و سرویس‌های بهداشتی متناسب با حجم افراد فعال در پروژه باید ساخته شود. در کف و بدنه دیوارها برای رعایت مسائل بهداشتی بهتر است از کاشی و سرامیک استفاده شود.
- انبار با ابعاد مناسب به منظور ذخیره مصالح و تجهیزات کارگاه احداث شود. با توجه به ارزش تجهیزات موجود در انبار، استقرار محل در معرض دید و دسترس به منظور بهبود سطح ایمنی و نیز امکان تردد آسان ماشین‌آلات سبک و سنگین به آن ضروری است.
- استفاده از ساختمان‌های پیش‌ساخته یا همان کانکس‌ها با عایق‌بندی مناسب به دلیل سرعت بیشتر و سادگی جابجایی باید در اولویت باشد، زیرا سرد یا گرم بودن داخل کانکس‌های معمولی که کیفیت پایینی دارند می‌توان در سطح عملکرد و بهره کارگران تاثیر زیادی داشته باشد.
- در کارگاه‌های واقع در مناطق شهری، در صورتی که محدودیت فضا وجود داشته باشد، می‌توان با اجرای تمهیدات مناسب از جمله آهن‌کشی، تمامی تجهیزات از جمله کانکس‌ها را سطح بالاتر از سطح زمین انتقال داد. علاوه بر این می‌توان کانکس‌ها را با آرایش طبقاتی قرار داد.
- محل گردآوری و انباشت مصالح وارده به کارگاه در محل مناسب در نظر گرفته شود.
- استقرار مناسب ماشین‌آلات موردنیاز پروژه با لحاظ پیشرفت آتی کار نظیر دیزل ژنراتور و منبع سوخت آن، تاورکرین، پمپ بتن و… انجام گردد.
- تجهیزات اطفای حریق در چند نقطه مناسب در کارگاه نصب شده و آموزش‌های لازم به تمامی کارکنان داده شود.
- وسایل و تجهیزات بهداشتی و جعبه کمک‌های اولیه در کارگاه تعبیه شود.
بیشتر بخوانید: تجهیز کارگاه – بررسی روش ها و دلایل عدم پرداخت در صورت وضعیت
مراحل تجهیز کارگاه
عملیات‌ها و فرآیند تجهیز کارگاه بسته به نوع پروژه، تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند اما به طور کلی روند اجرای آن‌ها را می‌توان در چند مرحله زیر خلاصه کرد.
- اولین مرحله در تجهیز کارگاه بررسی و گردآوری اطلاعات مورد نیاز از جمله موضوع پروژه، منابع مورد نیاز پروژه، برنامه اجرای پروژه و منطقه جغرافیایی پروژه است.
- در مرحله بعد و با توجه به اطلاعاتی که در خصوص پروژه به دست آمده است باید نسبت به ارائه طرحی در مورد فرآیند تجهیز کارگاه اقدام شود. در طراحی پروژه باید نکات اجرایی و ایمنی که در بالا به آن‌ها اشاره شد را حتماً مد نظر داشت.
- بعد از تائید طرح تجهیز کارگاه باید به سراغ تأمین منابع و مصالح ساختمانی مورد نیاز رفت. این مرحله در پیشرفت تجهیز نقش مهمی دارد. برخی منابع و مصالح که ضروری هستند را می‌توان در همان ابتدای کار تأمین کرد.
- در مرحله بعد پیاده سازی و اجرای مراحل مختلف تجهیز کارگاه شروع می‌شود. در صورتی که مراحل قبلی به خوبی به اجرا در آمده باشند این بخش از تجهیز که در واقع بخش اصلی هم است به خوبی و با سرعت قابل قبولی به پیش خواهد رفت.
- در مرحله آخر هم باید به بررسی و بازرسی عملیات‌های صورت گرفته اقدام کرد. در این مرحله می‌توان اطلاعات نقشه‌های طراحی شده، اشکالات طرح، اشکالات پیاده سازی و موانع که باعث ایجاد تغییرات شده است را مشخص کرد.
بیشتر بخوانید: ساختار شکست کار تجهیز کارگاه
مسئولیت کارفرما و پیمانکار در تجهیز کارگاه
- در تجهیز کارگاه پیمانکار موظف است که پس از تحویل گرفتن زمین کارگاه و پس از تائید دستگاه نظارت یا نظر مشاور، بر اساس فهرست بها تعیین شده بر اساس اصول و استانداردها در خصوص تجهیز کارگاه اقدام کند و تمامی آن‌ها باید به تائید مهندس مشاور برسند.
- کارفرما موظف است که پیمانکار را به دستگاه‌های آب و برق و گاز و تلفن برای دریافت انشعابات یا دریافت مجوز احداث چاه عمیق یا نیمه عمیق معرفی کند.
- انجام فرآیند تجهیز کارگاه باید در بازه زمانی مقرر و رعایت الزامات منطقه صورت گیرد.
- لازم به ذکر است که تجهیز کارگاه مازاد بر تعهدات کارفرما و مبالغ پیش بینی شده، به هزینه پیمانکار است و وجهی پرداخت نمی‌شود. در صورتی که بر اساس طبق شرایط عمومی پیمان، پیوستی در خصوص هزینه‌های اضافی به پیمان تعلق بگیرد، مبلغ مقطوع تجهیز کارگاه تغییر نخواهد کرد.
- پیمانکار موظف است که با هزینه خود، ساختمان و تأسیسات موقت را در برابر سیل و آتش‌سوزی بیمه کند.
- ساختمان و تأسیسات مربوط به تجهیز کارگاه که در زمین‌های تحویل شده از سوی کارفرما احداث شده، باید پس از اتمام پیمان، برچیده شده و مصالح بازیافتی و تجهیزات که متعلق به پیمانکار است از محوطه کارگاه خارج شوند.
- در صورتی که تأسیساتی اعم از مکانیکی و الکتریکی، توسط پیمانکار در بخش‌های مختلفی از عملیات‌های تجهیز کارگاه ساخته شده و مورد نیاز کارفرما باشد، بهای مصالح بازیافتی مطابق با نرخ روز، با توافق طرفین محاسبه و در صورت وضعیت پیمانکار، لحاظ می‌شود.
سخن آخر
تجهیز و تأمین کارگاه از اولین عملیات‌هایی است که در پروژه‌های مختلف ساختمانی و عمرانی صورت می‌گیرد. در این مطلب از بهدی سازه به تعریف تجهیز کارگاه بر اساس شرایط عمومی پیمان، اقدامات لازم در این فرآیند، نکات مهم اجرایی و مراحل آن پرداخته شده است. نظرات خود را بابت بهبود مطالب با ما در میان بگذارید.
